Cracow Art Week KRAKERS 2020 @KRAKERS

JATHILAN

Zdjęcia: Vivien Poly
Film: Adam Gruba
Tekst: Patrick Vanhoebrouck
Kuratorzy: Bartosz Przybył-Ołowski and Joanna Trznadel

Rozważając literaturę poświęconą formom klasycznej i popularnej sztuki Jawy, uderza nas pozorny brak materiałów na temat ludowych i wiejskich tańców transowych. Owe performatyne tańce należą do kategorii tak zwanych „tańców ulicznych”, bardzo często wykonywanych w czasie jawajskich świąt narodowych i innych uroczystości.

W kulturze indonezyjskiej, podobnie jak w wielu innych, maski są często używane w przedstawieniach związanych z wykonywaniem rytuałów. W niektórych z nich, duchy przodków, bóstw lub zwierząt-opiekunów przejmują ludzkie ciała, by w tej formie włączyć się do tańca. W innych, spektakl ma na celu zapewnić rozrywkę duchom, które zstąpiły na ziemię, aby dołączyć do obchodzących uroczystości bliskich. Specjalista od rytuałów, na przykład w celu usunięcia zarazy, może powołać się na obecność takich duchów. Trans często może być ważnym elementem: jest postrzegany jako znak duchowej obecności. W tańcu Sanghyang z Bali o wykonawcach mówi się, że są opętani przez niebiańskie nimfy i duchy zwierząt, które naśladują, podczas gdy Jathilan i Seblang z Jawy Środkowej i Wschodniej są często wykonywane jako tradycyjny rytuał oczyszczania wiosek. Oczyszczanie wioski jest w istocie ukrytą funkcją inscenizacji tańca, podczas gdy absolutną funkcją jest zachowanie bogatego dziedzictwa kulturowego i zabawianie tłumów poprzez przedstawienie mitycznej opowieści. Zakłada się, że oczyszczenie wioski dokonane zostaje dzięki pomocy przyjaznych duchów miejsc, z których Danhyang Kampung jest uważany za najważniejszego lub przynajmniej najłatwiejszego do zidentyfikowania. Duchy te są zwyczajowo kojarzone z postaciami założycielskimi lub przodkami strażników wioski i jako takie są bardzo czczone. Również inne duchy są mile widziane podczas tańców transowych - uważa się, że niektóre z nich zamieszkują maski, które noszą tancerze lub też ich tkane bambusowe koniki.

Udział publiczności nie jest bez znaczenia, a tłumy tłoczą się przed bambusowymi płotami enklawy tańca, rycząc, krzycząc, śmiejąc się, pełni zdumienia nad tym, czego doświadczają. W ten sposób publiczność aktywnie uczestniczy we wspólnym rytuale z tancerzami i muzykami na ringu.
Osoby w tłumie mogą samym wpaść w trans po bliskim kontakcie z tancerzem, po czym dołączają do pozostałych wewnątrz bambusowego ogrodzenia. Uważa się, że dusza tancerza może zostać utracona, jeśli duch zdecyduje się nie opuszczać jego ciała.

Powyższym wierzeniom możemy się przeciwstawić przykładowo wywodząc naszą obecną zachodnią cywilizację od koncepcji sokratejskich, platońskich i arystotelesowskich, a także tych powstałych we francuskim oświeceniu, które opierało się wyłącznie na intelekcie człowieka, logicznej racjonalności jego procesów myślowych i które doprowadziły do poglądu, który jest pragmatyczny, naukowy i materialistyczny. Paradoksalnie, kultury jawajskie poszły inną drogą i stworzyły odrębny sposób życia, dążący do zaspokojenia duchowych potrzeb człowieka w zakresie harmonii, religijności, dobrze zorganizowanej wspólnoty (model nie-indywidualistyczny), zintegrowanego sposobu życia, często opartego na mądrości Rasa lub subtelnym odczuciu.

Tradycje tańca transowego Jathilan i Reog w Jawie Środkowej i Wschodniej rzeczywiście oferują nam wizualną okazję do ponownego odkrywania potrzeb przodków w zakresie ludzkich więzi z otaczającym światem duchowym natury i równoległymi wymiarami. Seria fotografii Jathilan stanowi ważne świadectwo ludzkiego doświadczenia duchowego transu i jego funkcji społeczno-kulturowych, wspaniale udokumentowanych dzięki uważnemu spojrzeniu, dyscyplinie i artystycznej intuicji Vivien Poly.