Artyski i artyści: Łukasz Stokłosa, Gosia Mirga, Alicja Pakosz, Jakub Gliński, Veronika Hapchenko, Paweł Susid, Bartek Materka, Przemek Branas, Michał Slezkin,  Przemek Pyszczek, Ewa Ciepielewska, Mariola Przyjemska, Konrad Żukowski, Edna Baud,  Paweł Olszewski, Katarzyna Przezwańska, Ewa Partum, Paulina Włostowska, Paulina Ołowska, Adela Janska, Natalia Załuska, Jakub Čuska 

Wystawa ukazuje proces wprowadzania prac artystek i artystów współczesnych do szkół, odwołując się do realizacji w szkołach Macco i Macedo w Mathare Valley w Nairobi (Kenia), Szkoły w Jacmel, Haiti oraz w I Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Kościuszki
w Koninie. Powrót do szkoły to projekt realizowany przez Fundację Razem Pamoja
we współpracy z Towarzystwem Zachęty Sztuk Pięknych i Artinfo.pl.

W 2023 roku będzie kontynuowany w liceach w Toruniu – kuratorka Katarzyna Wąs i Tychach – kuratorka Zosia Koźniewska / zdjęcia Karol Pałka

1. Rzadkie okazy

Obok skorpiona zatopionego w pleksiglasie przycupnęła Syrena i wilk. Mieszczącemu
się w niewielkim, półprzeźroczystym pojemniku malutkiemu nietoperzowi wielkouchemu towarzyszy przyczajony, oblizujący się ze smakiem w antycypacji udanego polowania Jednorogi likaon. Obok - stadia rozwoju żaby. Jest tu skóra węża i jest Wylinka.
Pierwsza to specyficzny rodzaj pomocy naukowej, druga – praca Bartka Materki.
Artefakty sztuki – ceramika Ewy Ciepielewskiej, obraz Konrada Żukowskiego,
„przysiadły” w otoczeniu preparatów naukowych, które z perspektywy XXI wieku mogą budzić lekki niepokój jako pozostałości żywych stworzeń zamienionych w przedmioty. Znajdujemy się przed gablotą w sali biologicznej liceum im. Mikołaja Reja. Badamy, jakie relacje zachodzą między systemami wiedzy, a działaniami artystów.

2. Oduczanie

Jeśli szkoła zajmuje się wciąż uczeniem, to sztuka współczesna kieruje się często
ku oduczaniu. Anna Markowska w tekście „Oduczanie, deskilling i epsitemologie niewiedzy” zwraca uwagę na zjawisko epistemofilii, czyli umiłowania wiedzy, jak pisze: „niewątpliwie postawa epistemofilii oddala od przeżywania sztuki, od bycia uczestnikiem na korzyść obserwacji. „Wedle agnotologii (...) ignorancja jest pozytywna”. Jak twierdzi z kolei Cynthia Townley, epistemofilia miałaby umacniać uznane wzorce dominacji, biurokratyczną kontrolę, arogancką percepcję oraz epistemiczny imperializm. Rezultatem jest klęska empatii.
W przestrzeni ekspozycji, którą stała się sala lekcyjna, możemy zaobserwować,
jak praktykowanie sztuki staje się oduczaniem. Tę perspektywę przybliżą kolejne prace: wywrotowy Plecak Edny Baud, nawiązujące do graffiti. Today we are here Jakuba Glińskiego, grające z percepcją. Dwa kwiaty Pawła Olszewskiego i Łuczniczka Alicji Pakosz. Obraz Pawła Susida zda relację z pokładu samolotu, na którym sztuka okazuje się być
nie do pogodzenia z wymogami bezpieczeństwa. Oszczepnik Veroniki Hapchenko przypieczętowuje cywilizacyjną, a inicjowaną w szkole opowieść o konieczności osiągania coraz lepszych wyników. Małgorzata Mirga opowiada przemilczane historie, a przy wyjściu Portret Matki za Witkacym Pauliny Ołowskiej wykrzywia się do szkolnego kanonu.

3. Bezpośrednie otoczenie

Wychodzimy na zewnątrz. Kontynuujemy oduczanie, podążamy przed siebie wbrew przyzwyczajeniom. Przechodzimy na przełaj. Gramy z konwencjami klasycznej formy budynku Zachęty lokując w jej bezpośrednim sąsiedztwie pierwotną, ceramiczną misę Katarzyny Przezwańskiej. Wchodzimy do wnętrza budynku hotelu Sofitel „Victoria”. Znajdzie się tu miejsce dla herbacianego stolika – ołtarzyka Agnieszki Brzeżańskiej,
prac Jakuba Čuski i Adeli Janskiej portretujących kobietę i mężczyznę w stylistyce nieodparcie mieszczańskiej, a jednocześnie manierycznej. W końcu możemy zobaczyć Narodową Galerię Sztuki z perspektywy architektonicznej ikony lat 70. Przeszklona fasada zakładu, gdzie przycina się filisterskie brody, ramuje oddalone wejście do Zachęty.
To pozwala uzyskać dystans. Nowy horyzont jest falą.

Ewa Opałka, kuratorka wystawy i aukcji