Jędrzej Bieńko, Edna Baud, Alicja Biała, Ewa Ciepielewska, Dr. Lakra, Maciej Gąbka, Krzysztof Gil, Agata Grzybowska, Bartosz Kowal, Julia Kowalska, Tomasz Machciński, Aleksandra Młynarczyk-Gemza, Maciej Nowacki, Katarzyna Olma, Paweł Olszewski, Paulina Ołowska, Gabriel Orozco, Alicja Pakosz, Karol Pałka, Grzegorz Pieniak, Martin Pilipchuk, Szaweł Płóciennik, Sylwia Rams, Gabriela Rosenzweig, Bárbara Sánchez-Kane, Agata Słowak, Radek Szlaga, Stach Szumski, Piotr Wesołowski, Jan Eustachy Wolski, Natalia Załuska, Konrad Żukowski

Ja i tło. Obraz, na którym pojawia się ten, który go maluje, oraz to, z czym pragnie się pokazać. Malarz na tle ruin Koloseum jak u Maartena van Heemskercka albo malarka na tle własnego obrazu jak u Sofonisby Anguissoli. Nie. To autoportret na tle szkoły, jak wtedy, gdy szukamy twarzy Rafaela w jego „Szkole Ateńskiej”, w tłumie. Zniknąć w szkole. Odnaleźć się znowu na tle szkoły, na której tle nikt nie chce się pokazać, lecz każdy się kiedyś znalazł. Znane są fotografie, gdzie na tle szkoły pozują wszystkie klasy. Zawsze ledwo widać na nich każdą z pięknych, młodych twarzy. To niemalże wyłącznie tło. To pragnienie zniknięcia na tle szkoły. Zatem taki autoportret musi mieć coś z perwersji, z ekshibicjonistycznej ciągoty. Uczniowie zawsze dzielą się na tych, którzy wychodzą przed szereg i tych, którzy próbują się za tym szeregiem schować. Mamy zatem grę autora i jego tła, jego własną grę
z tłem, wreszcie autonomię tła, tłum będący tłem. Ale mamy coś jeszcze – pragnienie, które w autoportrecie jest zawsze spojrzeniem.

Autoportret na tle szkoły to nie tyle ekshibicjonizm, ile właściwie perwersja autovoyeryzmu, rozkoszowania się spojrzeniem na samego siebie, na to, co stanowi niezbywalny warunek historii każdego z nas. Okres formacyjny, obraz formacyjny. To w owym osobliwym okresie adolescencji po raz pierwszy po czasie latencji odzywa się wszystko to, co naznacza podmiot.

Możliwe, że adolescencja jest wiekiem autoportretu. Zbyt często mówi się zatem o uniformizmie szkoły, zbyt rzadko o własnym na nią spojrzeniu. Nawet jeśli bowiem w autoportrecie na tle szkoły stoję do niej odwrócony plecami, przede mną musi być lustro, w którym odbija się właśnie ona. Wtedy mogę spojrzeć na nią przez ramię.

Piotr Wesołowski

Projekt „Powrót do szkoły” odwołuje się do czasów, gdy prace sztuki współczesnej były obecne w przestrzeni publicznej i gdy istniał twórczy dialog między artystkami i artystami a uczennicami i uczniami, nauczycielkami i nauczycielami. Od kilku lat praktyka wprowadzania prac sztuki współczesnej do polskich szkół okrzepła, możemy obserwować nie tylko kilka pierwszych dni życia społeczności szkolnej z pracami, ale w niektórych przypadkach kilka lat. 

Bardzo dziękujemy Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki za możliwość zrealizowania wystawy przedaukcyjnej i aukcji w lubianej przez nas sali edukacyjnej. Dziękujemy artystkom i artystom, bez których to wszystko, o czym piszemy powyżej, nie byłoby możliwe.